Polikistik yumurtalıq sindromunun (PCOS) dərmanla müalicəsi
Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS) qadınlarda reproduktiv və metabolik sağlamlığa mənfi təsir göstərən kompleks endokrin pozuntudur. PCOS-un dərmanla müalicəsi simptomların idarə olunmasına yönəlir və xəstənin fərdi xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq seçilir. Bu zaman əsas məqsədlər menstrual dövrü tənzimləmək, hiperandrogenizmi azaltmaq, insulin müqavimətini aradan qaldırmaq və reproduktiv funksiyanı dəstəkləməkdir.
1. Menstrual dövrün və hormonal balansın tənzimlənməsi
Kombinə edilmiş oral kontraseptivlər (KOK)
Kombinə edilmiş oral kontraseptivlər (estrogen və progesteron tərkibli dərmanlar) PCOS-un müalicəsində geniş istifadə edilir. Onlar androgenlərin səviyyəsini azaldaraq hirsutizm və akne kimi klinik əlamətləri şiddətini azaldır. Eyni zamanda, endometriumun qalınlaşmasının qarşısını alaraq endometrium xərçəngi riskini azaldır.Progesteron tərkibli dərmanlar
Progesteron əsaslı dərmanlar menstrual dövrü normallaşdırmaq üçün istifadə edilir. Bunun üçün ayda bir dəfə və ya müəyyən dövrlərdə qəbul edilməsi tövsiyə edilir.
2. Hiperandrogenizmin azaldılması
- Anti-androgen dərmanlar
PCOS zamanı androgen səviyyəsinin yüksək olması hirsutizm, akne və saç tökülməsi (androgenetik alopesiya) kimi simptomların yaranmasına səbəb olur. Anti-androgen dərmanlar bu təsirləri azalda bilər.- Spironolakton – Androgenlərin təsirini bloklayaraq hirsutizmi azaldır.
- Finasterid – 5-alfa-reduktaza fermentinin fəaliyyətini əngəlləyərək testosteronun təsirini zəiflədir.
Bu dərmanlar doğuşa nəzarət həbləri ilə birlikdə istifadə edilir, çünki təkbaşına hamiləlik zamanı fetusun inkişafına zərər verə bilər.
3. İnsulin müqavimətinin azaldılması
- Metformin
PCOS-da insulin müqaviməti geniş yayılmış haldır və bunun nəticəsində yaranan hiperinsulinemiya androgen istehsalını artıraraq simptomları daha da şiddətləndirə bilər. Metformin insulin həssaslığını artıraraq qanda şəkərin səviyyəsini tənzimləyir və ovulyasiyanın bərpasına kömək edir. Xüsusilə piylənmə və 2-ci tip şəkərli diabet riski olan xəstələrdə istifadə edilir.
4. Ovulyasiyanın stimullaşdırılması və sonsuzluğun müalicəsi
Klomifen sitrat
PCOS zamanı anovulyasiya səbəbindən hamilə qalmaq çətinləşə bilər. Klomifen sitrat ovulyasiyanı stimullaşdıraraq yumurtlamanı bərpa edir.Letrozol
Aromataz inhibitoru olan letrozol da ovulyasiyanı stimullaşdırmaq üçün istifadə edilir. PCOS-dan əziyyət çəkən qadınlarda hamilə qalmaq şansını artırdığı üçün son illərdə daha geniş istifadə edilməyə başlanıb.Qonadotropinlər
Ovulyasiyanı stimullaşdırmaq üçün FSH və LH hormonlarını ehtiva edən dərmanlar istifadə oluna bilər. Bu dərmanlar daha kompleks hallarda və köməkçi reproduktiv texnologiyalara (məsələn, in vitro fertilizasiya – IVF) hazırlıq zamanı da tətbiq edilir.
PCOS-un dərmanla müalicəsi simptomların xarakterinə və xəstənin reproduktiv planlarına uyğun olaraq təyin edilir. Hormonal terapiya menstrual dövrü tənzimləmək və androgenlərin səviyyəsini azaltmaq üçün istifadə edilir. İnsulin həssaslaşdırıcı dərmanlar metabolik pozuntuları aradan qaldırmağa kömək edir. Ovulyasiya induksiyaedici dərmanlar isə hamiləlik şansını artırır. Müalicə fərdi yanaşma tələb edir və mütləq həkim nəzarəti altında aparılmalıdır.