Polikistik Yumurtalıq Sindromunun (PCOS) Müalicəsində Dərman Müalicəsi
Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS) qadınlarda reproduktiv və metabolik sağlamlığa təsir edən kompleks endokrin pozğunluqdur. PCOS-un dərman müalicəsi simptomların idarə olunmasına yönəldilmişdir və xəstənin fərdi xüsusiyyətlərinə uyğun şəkildə seçilir. Əsas məqsədlər menstrual tsikli tənzimləmək, hiperandrogenizmi azaltmaq, insulin müqavimətini aradan qaldırmaq və reproduktiv funksiyanı dəstəkləməkdir.
1. Menstrual Tsiklin və Hormonal Balansın Tənzimlənməsi
Kombinə Edilmiş Oral Kontraseptivlər (KOK)
Kombinə edilmiş oral kontraseptivlər (östrogen və progesteron tərkibli dərmanlar) PCOS-un müalicəsində geniş istifadə edilir. Onlar androgenlərin səviyyəsini azaldaraq hirsutizm və akne kimi simptomları zəiflədir. Eyni zamanda, endometriumun qalınlaşmasının qarşısını alaraq endometrium xərçəngi riskini azaldır.Progesteron Tərkibli Dərmanlar
Progesteron əsaslı dərmanlar menstrual tsikli normallaşdırmaq üçün istifadə edilir. Ayda bir dəfə və ya müəyyən dövrlərdə qəbul edildikdə, menstruasiyanın stimullaşdırılmasına kömək edir.
2. Hiperandrogenizmin Azaldılması
- Anti-Androgen Dərmanlar
PCOS zamanı androgen səviyyəsinin yüksək olması hirsutizm, akne və saç tökülməsi (androgenetik alopesiya) kimi simptomlara səbəb olur. Anti-androgen dərmanlar bu təsirləri azalda bilər.- Spironolakton – Androgenlərin təsirini bloklayaraq hirsutizmi azaldır.
- Finasterid – 5-alfa-reduktaza fermentini inhibə edərək testosteronun təsirini zəiflədir.
Bu dərmanlar doğuşa nəzarət həbləri ilə birlikdə istifadə edilir, çünki təkbaşına hamiləlik zamanı fetusa təsir edə bilər.
3. İnsulin Müqavimətinin Azaldılması
- Metformin
PCOS-da insulin müqaviməti geniş yayılmışdır və hiperinsulinemiya androgen istehsalını artıraraq simptomları daha da şiddətləndirə bilər. Metformin insulin həssaslığını artıraraq qanda şəkərin səviyyəsini tənzimləyir və ovulyasiyanın bərpasına kömək edir. Xüsusilə piylənmə və tip 2 diabet riski olan xəstələrdə istifadə edilir.
4. Ovulyasiyanın Stimullaşdırılması və Sonsuzluğun Müalicəsi
Klomifen Sitrat
PCOS zamanı anovulyasiya səbəbindən hamilə qalmaq çətin ola bilər. Klomifen sitrat ovulyasiyanı stimullaşdıraraq yumurtlamanı bərpa edir.Letrozol
Aromataz inhibitoru olan letrozol da ovulyasiyanı stimullaşdırmaq üçün istifadə edilir. PCOS-lu qadınlarda hamilə qalmaq şansını artırdığı üçün son illərdə daha geniş istifadə edilməyə başlanmışdır.Gonadotropinlər
Ovulyasiyanı stimullaşdırmaq üçün FSH və LH hormonlarını ehtiva edən dərmanlar istifadə oluna bilər. Bu dərmanlar daha kompleks hallarda və köməkçi reproduktiv texnologiyalara (məsələn, in vitro fertilizasiya – IVF) hazırlıq zamanı tətbiq edilir.
PCOS-un dərman müalicəsi simptomların xarakterinə və xəstənin reproduktiv planlarına uyğun olaraq təyin edilir. Hormonal terapiya menstrual tsikli tənzimləmək və androgenlərin səviyyəsini azaltmaq üçün istifadə edilir, insulin həssaslaşdırıcı dərmanlar metabolik pozğunluqları aradan qaldırmağa kömək edir, ovulyasiya induksiyaedici dərmanlar isə hamiləlik şansını artırır. Müalicə fərdi yanaşma tələb edir və mütləq həkim nəzarəti altında aparılmalıdır.