Endokrinoloji Səbəblərə Bağlı Sonsuzluq Halları
Sonsuzluq, bir il boyunca müntəzəm və qorunmasız cinsi əlaqəyə baxmayaraq hamiləliyin baş verməməsi halı kimi tərif edilir. Endokrinoloji sistem, reproduktiv funksiyaların tənzimlənməsində mühüm rol oynayır. Hormonal balansın pozulması ovulyasiya problemlərinə, sperma keyfiyyətinin azalmasına və hamiləliyin davamlılığına təsir edə bilər. Endokrinoloji mənşəli sonsuzluq həm qadınlarda, həm də kişilərdə rast gəlinir.
1. Hipotalamus-Hipofiz Disfunksiyası
Reproduktiv hormonların tənzimlənməsi hipotalamus və hipofiz vəzinin funksiyasından asılıdır. Bu strukturlardakı pozğunluqlar ovulyasiya və spermatogenez proseslərinə təsir edə bilər.
- Hipotalamik Amenoreya: Stres, ağır çəki itkisi və ya həddindən artıq fiziki fəaliyyət nəticəsində GnRH sekresiyasının azalması, FSH və LH hormonlarının ifrazını zəiflədərək ovulyasiyanın qarşısını alır.
- Hiperprolaktinemiya: Hipofiz vəzinin prolaktin hormonunu həddindən artıq ifraz etməsi ovulyasiyanı pozur və menstruasiya dövrünün nizamsızlığına səbəb olur. Kişilərdə isə testosteron səviyyəsini aşağı salaraq sperma keyfiyyətini zəiflədə bilər.
2. Tiroid Disfunksiyası
Tiroid hormonları reproduktiv sistemin normal işləməsi üçün vacibdir. Həm hipotireoz, həm də hipertiroidizm reproduktiv sağlamlığa təsir edə bilər.
- Hipotireoz (Tiroid Hormonunun Aşağı Səviyyəsi): Tiroid hormonlarının çatışmazlığı GnRH və LH ifrazını azaldaraq ovulyasiya problemlərinə və menstrual tsiklin pozulmasına səbəb olur.
- Hipertiroidizm (Tiroid Hormonunun Yüksək Səviyyəsi): Həddindən artıq tiroid hormonları menstruasiya pozğunluğu və yumurtlamanın baş verməməsi ilə əlaqələndirilir.
3. Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS)
PCOS qadın sonsuzluğunun ən çox rast gəlinən endokrin səbəblərindən biridir. Bu sindromda androgenlərin yüksəkliyi və insulin müqaviməti ovulyasiya pozğunluğuna gətirib çıxarır. Xəstələrdə menstrual tsiklin nizamsızlığı, hirsutizm və metabolik problemlər müşahidə olunur.
4. Hipogonadizm və Cinsi Hormon Çatışmazlığı
- Hipogonadotropik Hipogonadizm: Hipofiz və ya hipotalamusun normal fəaliyyət göstərməməsi nəticəsində LH və FSH hormonlarının səviyyəsinin azalması, testis və yumurtalıqların funksiyasını zəiflədərək reproduktiv disfunksiya yaradır.
- Hipergonadotropik Hipogonadizm: Yumurtalıqlar və ya testislərin hormonal cavab verə bilməməsi nəticəsində FSH və LH səviyyələrinin yüksəlməsi ilə xarakterizə olunur.
5. Adrenal Vəz Pozğunluqları
- Konjenital Adrenal Hiperplaziya: Androgenlərin yüksəkliyi ilə müşayiət olunan bu vəziyyət qadınlarda ovulyasiyanı pozaraq sonsuzluğa səbəb ola bilər.
- Kuşinq Sindromu: Kortizolun yüksək ifrazı hipotalamus-hipofiz-gonad oxunu pozaraq menstrual tsikl və spermatogenezi mənfi təsir altına alır.
6. İnsulin Müqaviməti və Metabolik Sindrom
İnsulin müqaviməti və tip 2 diabet PCOS və anovulyasiya ilə əlaqəli olub, reproduktiv sistemə mənfi təsir göstərir. Hormon balanssızlığı və piylənmə nəticəsində reproduktiv funksiyalar pozula bilər.
Nəticə
Endokrinoloji səbəblərə bağlı sonsuzluq halları hormon balanssızlıqları və metabolik pozğunluqlar nəticəsində yaranır. PCOS, hipotalamus-hipofiz pozğunluqları, tiroid xəstəlikləri və adrenal vəz problemləri ovulyasiya və sperma istehsalını poza bilər. Bu səbəbdən, sonsuzluq hallarında hormonal müayinələrin aparılması və müvafiq müalicə metodlarının tətbiqi vacibdir.