Ümumi məlumat
Hipoqonadizm kişilərdə testosteron hormonunun normadan az istehsal olunması və ya tam dayanması ilə xarakterizə olunan endokrin pozuntudur. Testosteron kişilərdə seksual funksiyaların tənzimlənməsi, əzələ kütləsinin saxlanması, sümük sıxlığının qorunması və ümumi enerji səviyyəsinin təmin olunması üçün vacib hormondur. Hipoqonadizm həm kongenital (doğuşdan), həm də sonradan qazanılmış ola bilər.
Xəstəliyin yaranma səbəbləri və simptomları
Testosteron çatışmazlığı müxtəlif səbəblərdən yaranır. Kongenital hipoqonadizmə Klinefelter sindromu, hipofiz və hipotalamusun inkişaf qüsurları misal göstərilə bilər. Qazanılmış hipoqonadizm isə yaşlı kişilərdə yaşla əlaqədar olaraq testosteron azalması, kəskin və xroniki xəstəliklər (diabetes mellitus, xroniki böyrək çatışmazlığı), travmalar və ya cərrahi müdaxilələr nəticəsində inkişaf edə bilər. Hipoqonadizm həmçinin bəzi dərman preparatlarının (məsələn, uzunmüddətli kortikosteroid terapiyası) istifadəsi ilə də əlaqədar meydana gələ bilər.
Klinik əlamətlər hormonun səviyyəsindən və pozuntunun müddətindən asılı olaraq dəyişir. Erkən yaşlarda hipoqonadizm cinsi yetkinliyin gecikməsi, sümüklərin zəif inkişafı və əzələ kütləsinin azalması ilə özünü göstərir. Yetkin yaşlarda isə libido azlığı, erektil disfunksiya, enerji itkisi, əzələ kütləsinin azalması, sümük sıxlığının azalması və psixoloji pozuntular (depressiya, motivasiya itməsi) müşahidə olunur.
Xəstəliyin diaqnostikası və müalicəsi
Xəstəliyin diaqnostikası laborator testlər vasitəsilə aparılır. Bunlara səhər tezdən testosteron səviyyəsinin ölçülməsi, LH və FSH hormonlarının qiymətləndirilməsi, bəzi hallarda prolaktin və SHBG (cinsi hormonları birləşdirən qlobulin) testləri daxildir. Müalicə məqsədi ilə testosteron əvəzedici terapiya həyata keçirilir. Bu terapiya transdermal, intramuskulyar və subkutan preparatlarla təmin oluna bilər. Həmçinin həyat tərzi dəyişiklikləri, düzgün qidalanma və fiziki aktivlik də simptomların yumşaldılmasında mühüm rol oynayır.
Kişilərdə davamlı yorğunluq, libido azlığı və əzələ zəifləməsi kimi əlamətlər ortaya çıxarsa, mütəxəssisə müraciət etmələri və hormonal səviyyələrini yoxlatmaları tövsiyə edilir. Erkən diaqnostika və müalicə həyat keyfiyyətinin qorunması və ciddi fəsadların qarşısının alınması baxımından olduqca vacibdir.