Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS) – Səbəbləri, Patofiziologiyası və Əsas Xüsusiyyətləri
Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS) qadınlarda reproduktiv və metabolik sağlamlığı təsir edən ən çox rast gəlinən endokrin pozğunluqlardan biridir. Bu sindrom əsasən menstrual pozğunluqlar, hiperandrogenizm və yumurtalıqlarda çoxsaylı kiçik kistaların olması ilə xarakterizə olunur.
PCOS-un Patofiziologiyası
PCOS-un inkişaf mexanizmi tam olaraq aydın olmasa da, əsas patofizioloji amillər aşağıdakılardır:
Hormon Balanssızlığı – PCOS zamanı hipofiz və hipotalamusun funksiyasındakı dəyişikliklər luteinləşdirici hormonun (LH) follikul stimullaşdırıcı hormona (FSH) nisbətən artmasına səbəb olur. Bu da yumurtalıqlarda androgen istehsalını artırır və normal ovulyasiyanı çətinləşdirir.
İnsulin Müqaviməti və Hiperinsulinemiya – İnsulin müqaviməti PCOS-un mühüm komponentlərindən biridir. Artan insulin səviyyələri yumurtalıqlarda androgenlərin (testosteron və digər kişi hormonları) həddindən artıq istehsalını stimullaşdıraraq menstrual pozğunluqlar və hirsutizm kimi simptomlara səbəb olur.
Yumurtalıq Strukturunun Dəyişməsi – PCOS-da yumurtalıqlarda inkişaf etməmiş follikulların toplanması müşahidə edilir. Bu follikullar ovulyasiya edə bilmədiyi üçün menstrual tsikl pozulur və reproduktiv funksiyaya təsir edir.
PCOS-un Əsas Klinik Əlamətləri
- Menstrual Pozğunluqlar – PCOS olan qadınlarda menstrual tsikl uzana bilər (oligomenoreya) və ya tamamilə dayanaraq amenoreyaya səbəb ola bilər.
- Hiperandrogenizm – Qanda androgen səviyyəsinin yüksəlməsi nəticəsində hirsutizm (artmış bədən tüklənməsi), akne və saç tökülməsi (androgenetik alopesiya) müşahidə edilir.
- Ovulyasiya Problemləri və Sonsuzluq – PCOS zamanı anovulyasiya (yumurtlamanın olmaması) səbəbindən hamilə qalmaq çətinləşir.
- Metabolik Pozğunluqlar – PCOS olan qadınlarda insulin müqaviməti və piylənmə riski yüksəkdir. Bu vəziyyət tip 2 diabet, hipertoniya və ürək-damar xəstəliklərinin inkişaf ehtimalını artırır.
PCOS-un Etiologiyası və Risk Faktorları
PCOS-un dəqiq səbəbi məlum olmasa da, genetik və ətraf mühit faktorlarının təsiri olduğu düşünülür. Ailəsində PCOS tarixi olan qadınlarda bu sindromun yaranma ehtimalı yüksəkdir. Bundan əlavə, qeyri-sağlam qidalanma, oturaq həyat tərzi və piylənmə insulinin artmasına və nəticədə PCOS-un inkişafına səbəb ola bilər.
Polikistik Yumurtalıq Sindromu qadın sağlamlığı üçün ciddi nəticələr doğura bilən kompleks bir endokrin xəstəlikdir və erkən diaqnozla nəzarət altına alınmalıdır.