Polikistik yumurtalıq sindromunun (PCOS) müalicəsində ən vacib məqamlar
Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS) reproduktiv və metabolik sağlamlığa təsir edən kompleks endokrin pozuntudur. Onun effektiv müalicəsi üçün fərdi yanaşma tələb olunur. PCOS-un müalicəsində əsas məqsədlər menstrual dövrü tənzimləmək, hiperandrogenizmin (tüklənmə, akne və saç tökülməsi) qarşısını almaq, insulin müqavimətini azaltmaq və uzunmüddətli metabolik riskləri minimuma endirməkdir.
1. Həyat tərzi dəyişikliyi – müalicənin əsas pilləsi
Həyat tərzi dəyişikliyi PCOS-un idarə edilməsində ilkin və ən vacib addımdır.
- Çəkinin normada saxlanması: Artıq çəki insulin müqavimətini artıraraq hormonal tarazlığın pozulmasına səbəb olur. 5-10% çəki itkisi menstrual dövrü normallaşdıra və ovulyasiyanı bərpa edə bilər;
- Sağlam qidalanma: Aşağı qlikemik indeksli qidalar (tam taxıllar, tərəvəzlər, protein mənbələri) və şəkərdən imtina insulin müqavimətini azaltmağa kömək edir;
- Mütəmadi fiziki aktivlik: Aerobik məşqlər və güc məşqləri insulin həssaslığını artıraraq PCOS-un simptomlarını yüngülləşdirə bilər.
2. Hormonal və farmakoloji müalicə
PCOS-un müalicəsi zamanı hansı dərmandan istifadə ediləcəyi onun simptomlarından irəli gələrək seçilir:
- Oral kontraseptivlər: Kombinə edilmiş oral kontraseptivlər (estrogen və progesteron tərkibli) menstrual dövrü tənzimləyir və androgen səviyyəsini aşağı salır;
- Anti-androgen dərmanlar: Spironolakton və ya finasterid androgenlərin təsirinin qarşısını alaraq hirsutizm və aknenin şiddətini azalda bilər;
- İnsulin həssaslaşdırıcı dərmanlar: Metformin insulin müqavimətini azaldaraq ovulyasiyanı bərpa edə və metabolik riskləri azalda bilər.
3. Reproduktiv funksiyanın dəstəklənməsi
Hamiləlik planlayan PCOS diaqnozu qoyulan xəstələr üçün ovulyasiyanı stimullaşdıran xüsusi müalicə üsulları tətbiq edilir.
- Ovulyasiya induksiyaedici dərmanlar: Klomifen sitrat və letrozol ovulyasiyanı stimullaşdırmaq üçün istifadə edilir;
- Assisted reproductive technologies (ART): Dərman müalicəsi nəticə vermədikdə in vitro fertilizasiya (IVF) tətbiq edilə bilər.
4. Uzunmüddətli sağlamlıq nəzarəti
PCOS uzunmüddətli sağlamlıq riskləri yaratdığına görə mütəmadi tibbi nəzarət son dərəcə əhəmiyyətlidir.
- Metabolik sağlamlıq: PCOS 2-ci tip şəkərli diabet və ürək-damar xəstəlikləri riskini artırır. Buna görə də qanda şəkər və lipid profili mütəmadi yoxlanmalıdır;
- Endometrium xərçəngi riski: Uzunmüddətli anovulyasiya endometriumun qalınlaşmasına səbəb olaraq xərçəng riskini artıra bilər. Hormonal terapiya bu riski azalda bilər.
PCOS-un effektiv müalicəsi həyat tərzi dəyişiklikləri, düzgün farmakoloji yanaşma və uzunmüddətli sağlamlıq nəzarətini özündə birləşdirir. Fərdi müalicə planı həkim tərəfindən xəstənin simptomlarına və ehtiyaclarına uyğun şəkildə tərtib olunmalıdır.